Kolano to największy staw w ciele człowieka. Jego budowa jest niezwykle skomplikowana, przez co jest najbardziej narażony na uszkodzenia i urazy, utrudniające funkcjonowanie. Codzienne obciążanie stawu sprawia, że o kontuzje nietrudno, i nie dotyczy to tylko sportowców!

1. Uszkodzenie więzadeł

W stawie kolanowym bardzo ważną rolę odgrywają wewnątrzstawowe więzadła krzyżowe oraz zewnątrzstawowe więzadła poboczne. Są one odpowiedzialne za stabilizację i prawidłowe funkcjonowanie kolana. Za uszkodzenia uszkodzenia więzadeł odpowiadają urazy mechaniczne, do których dochodzi najczęściej w trakcie aktywności sportowej.

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (ACL)

Więzadło krzyżowe przednie to największe i najważniejsze więzadło w stawie kolanowym. Łączy ono kość udową i piszczelową, a jego najważniejszą funkcją jest zapobieganie wysuwaniu goleni do przodu, względem kości udowej. To właśnie dzięki ACL kolano może znosić ogromne obciążenia. Uszkodzenie więzadła znacznie utrudnia funkcjonowanie i prowadzi do poważnych dysfunkcji stawu.
Uraz więzadła krzyżowego przedniego najczęściej objawia się obrzękiem i bólem kolana. Dodatkowo często odczuwalne jest tzw. „uciekanie kolana” połączone z nieprzyjemnym i słyszalnym przeskakiwaniem stawu. Dolegliwości znacznie utrudniają swobodne poruszanie się, a także wykonywanie prostych, codziennych czynności.
Leczenie tej patologii polega na rekonstrukcji przy użyciu tkanek własnych, tkanek pobranych od dawcy, lub też sztucznych plecionek. Powrót do sprawności następuje po około 5-6 miesiącach.

Uszkodzenie więzadła krzyżowego tylnego (PCL)

Więzadło krzyżowe tylne, wraz z więzadłem krzyżowym przednim, zapewnia stabilizację stawu kolanowego. PCL łączy kość udową z piszczelową i zabezpiecza wysuwanie się kości piszczelowej do tyłu względem kości udowej. Do uszkodzenia PCL jest konieczna duża siła, dlatego najczęściej przyczyną urazu są wypadki samochodowe, gdzie dochodzi do uderzenia kolanem o deskę rozdzielczą. Uszkodzenie więzadła krzyżowego tylnego nie jest częstą kontuzją. Jej wystąpienie ogranicza sprawność stawu i znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Analogicznie do urazów ACL, urazy PCL leczy się metodą rekonstrukcji przy użyciu tkanek własnych, pobranych od dawcy, bądź sztucznych plecionek. Po zabiegu konieczna jest długotrwała rehabilitacja pod okiem specjalistów.

Uszkodzenie więzadeł pobocznych stawu kolanowego (MCL, LCL)

Więzadło poboczne piszczelowe (MCL) oraz więzadło poboczne strzałkowe (LCL) to kolejne dwa ważne stabilizatory stawu kolanowego. MCL znajduje się na wewnętrznej, a LCL na zewnętrznej stronie kolana. Ich prawidłowe działanie pomaga usztywnić staw w pozycji wyprostowanej i zapobiega tzw. „uciekaniu kolana”. Do uszkodzenia więzadeł pobocznych dochodzi bardzo często, zazwyczaj przyczyną jest gwałtowny skręt kolana.
Kontuzje MCL i LCL najczęściej objawiają się obrzękiem i bólem, zależnym od siły i lokalizacji przebytych urazów. Przy urazie MCL bardzo rzadko występuje konieczność przeprowadzenia leczenia operacyjnego. Przeważnie, przy prawidłowym leczeniu i unieruchomieniu, ulega ono wygojeniu. Całkowite uszkodzenie więzadła pobocznego strzałkowego jest natomiast zawsze wskazaniem do leczenia operacyjnego, poprzez zszycie więzadła.

2. Zwichnięcie rzepki

Rzepka to kość, współtworząca staw kolanowy. Jej zwichnięcie to sytuacja w której rzepka „wyskakuje” z wcięcia międzykłykciowego kości udowej poza staw, zwykle, bo w 95% przypadków, na stronę zewnętrzną kolana. Uraz może być spowodowany uderzeniem w przyśrodkową część kolana i zagraża tak samo sportowcom, jak i osobom mało aktywnym fizycznie, o słabej sile mięśni. Przy kontuzji rzepki prawie zawsze uszkodzeniu ulega również więzadło rzepkowo-udowo przyśrodkowe (MPFL) oraz kłykcieć boczny kości udowej.
Symptomami, które powinny nas zaniepokoić jest zaburzenie obrysu stawu, opuchlizna, silny ból, oraz ograniczenie możliwości wykonywania ruchów kolana.
Zwichnięcie rzepki wymaga szybkiej repozycji czyli nastawienia a w późniejszym czasie zazwyczaj leczenia artroskopowego, unieruchomienia stawu oraz rehabilitacji, która trwa około 6 tygodni .

3. Uszkodzenie łąkotek

Łąkotki to struktury włóknisto-chrzęstne stawu kolanowego. Ich funkcją jest przenoszenie obciążeń, absorbcja wstrząsów, rozprowadzanie płynu stawowego oraz zapewnianie stabilności stawu. Każdy staw kolanowy zawiera w sobie dwie łąkotki – przyśrodkową i boczną. Do ich uszkodzenia może dojść podczas przeciążania, skręcenia i silnego urazu, ale również podczas wykonywania codziennych czynności, takich jak chodzenie czy kucanie.
Kontuzja łąkotek objawia się nagle pojawiającym się bólem, opuchlizną, odczuwalnym przeskakiwaniem i słyszalnymi trzaskami stawu. Bardzo częste jest również poczucie niestabilności oraz blokowania się kolana. Leczenie uszkodzenia łękotek odbywa się poprzez przeprowadzenie zabiegu artroskopii, a następnie rehabilitację.

4. Uszkodzenie chrząstki stawowej

Chrząstka stawowa to odmiana tkanki łącznej, nazywana chrząstką szklistą. Pokrywa ona powierzchnię stawową kości udowej i piszczelowej, a także rzepki. Chrząstka zapobiega tzw. „ścieraniu się kości”, amortyzuje wstrząsy i ułatwia poruszanie się. Czynnikami powodującymi uszkodzenia chrząstki są urazy i mikro urazy kolana, infekcje, procesy zapalne, czy martwica chrzęstno-kostna.
Odczuwalnymi objawami schorzenia jest ból, opuchlizna, blokowanie oraz „chrzęszczenie” stawu. Do pełnego zdiagnozowania zakresu uszkodzenia niezbędna jest szczegółowa diagnostyka obrazowa oraz konsultacja z ortopedą.
Metody stosowane w leczeniu uszkodzeń chrząstki stawowej możemy podzielić na zachowawcze i operacyjne. Leczenie zachowawcze polega na edukowaniu pacjenta, ustaleniu programu rehabilitacji, próbie obniżenia masy ciała i zmiany trybu życia oraz zastosowanie farmakoterapii w postaci leków doustnych bądź wiskosuplementacji czyli zastrzyków z kwasu hialuronowego. W przypadkach głębszych uszkodzeń chrząstki stawowej stosowane jest leczenie operacyjne w formie zabiegu artroskopii kolana, a nawet endoprotezoplastyki. Coraz większą popularność zdobywają aktualnie metody z zastosowaniem osocza bogatopłykowego czy komórek macierzystych.

5. Złamanie nasady dalszej kości udowej, nasady bliższej kości piszczelowej i rzepki

Złamanie nasady bliższej kości piszczelowej, nasady dalszej udowej i rzepki to częste, a zarazem bardzo poważne urazy. Wynikają najczęściej z wypadków komunikacyjnych bądź kontuzji sportowych. Złamanie jest wynikiem mocnego wygięcia stawu kolanowego bądź uderzenia stawu w twarde podłoże.
Przy tego typu kontuzji, poruszanie się jest praktycznie niemożliwe. Pacjent odczuwa duży, nieustający ból oraz obserwuje obrzęk kolana. Leczenie złamania odbywa się najczęściej operacyjnie. Ważnym postępowaniem pozabiegowych jest odciążenie kolana oraz prawidłowo przeprowadzona rehabilitacja.