Do zwichnięcia rzepki dochodzi przeważnie podczas aktywności fizycznej. Polega ono na wysunięciu się jej z prawidłowego miejsca, czyli bruzdy międzykłykciowej kości udowej. Najczęściej ten uraz dotyka dzieci i młodych dorosłych do 20. roku życia. Ryzyko wystąpienia zwichnięcia spada wraz z upływem lat. Szczególnie narażoną grupą są sportowcy, uprawiający koszykówkę lub piłkę nożną, czyli gry wymagające nagłych zwrotów w biegu. U wielu pacjentów, u których następuje zwichnięcie, obserwuje się anatomiczne wady sprzyjające przemieszczaniu rzepki, np. wiotkość stawową czy koślawość.

Budowa rzepki i przyczyny występowania schorzenia

Rzepka to wyraźnie wyczuwalna, owalna kość, zlokalizowana w przedniej części kolana. Jej zadaniem jest przenoszenie siły mięśnia czworogłowego na podudzie. Wykonuje ruchy w swojej bruździe podczas prostowania i zginania kończyny.

Zwykle rzepka ulega przemieszczeniu do boku, co może być wywołane urazem bezpośrednim bądź silna rotacją kolana. Zwichnięcie uszkadza wiele struktur, między innymi kłykieć boczny kości udowej (dochodzi do oderwania fragmentu chrzęstno-kostnego) oraz więzadło rzepkowo-udowe (MPFL).

Zazwyczaj przyczyną urazu jest:

  • gwałtowne postawienie stopy na podłożu z jednoczesną szybką rotacją w stawie kolanowym,
  • duże przeciążenie związane z wysiłkiem wykonywanym na ugiętych nogach,
  • mocne uderzenie w boczna lub przednią część kolana w czasie upadku na podłoże lub w wyniku zahaczenia o przeszkodę.

Objawy zwichnięcia rzepki

Nieprawidłowości w kolanie często widoczne są już na pierwszy rzut oka, ale poprawne rozpoznanie urazu zawsze wymaga specjalistycznej diagnostyki. Przy zwichnięciu rzepki obrys kolana jest znacznie poszerzony, występuje silny ból oraz dochodzi do ograniczenia ruchomości w stawie. Niekiedy rzepka sama wraca do pierwotnej pozycji lub wystarczy delikatne poruszanie kolanem, aby wskoczyła na swoje miejsce. Nie wolno jednak robić tego na siłę.Jeżeli zwichnięcie rzepki nie zostanie nastawione kolano z czasem stanie się wyraźnie zdeformowane, a przez skórę będzie widoczne nieprawidłowe ustawienie rzepki.W każdym przypadku zwichnięcia rzepki należy jak najszybciej udać się do lekarza, żeby uniknąć kolejnych uszkodzeń, np. w obrębie sąsiadujących tkanek.Diagnostykę przeprowadza się jak najszybciej aby, prócz samego zwichnięcia, nie przeoczyć innych ewentualnych zmian w kolanie, które mogły zostać wywołane zwichnięciem rzepki. Postępowanie po urazie polega na badaniu ortopedycznym, diagnostyce RTG, badaniu USG oraz MNR.


Leczenie zwichnięcia rzepki

Dobór sposobu leczenia zwichnięcia rzepki polega na repozycji (nastawieniu) rzepki oraz unieruchomieniu kończyny. Ogromne znaczenie przy podejmowaniu decyzji o dalszym postępowaniu ma fakt, czy jest to kontuzja pierwsza, czy nawracająca.

Jeśli podczas urazu nie doszło do żadnego wewnątrzstawowego złamania, wtedy podejmuje się próbę leczenia zachowawczego. Polega ono przede wszystkim na czasowym unieruchomieniu w ortezie, utrzymującej kolano w wyproście. Potem wprowadza się rehabilitację i stopniowo uruchamia kolano.Jeżeli zwichająca się rzepka doprowadziła do odłamania fragmentu chrzęstno-kostnego należy zakwalifikować pacjenta do leczenia artroskopowego, ponieważ w stawie kolanowym powstanie ciało wolne, które swobodnie przemieszczając się wewnątrz kolana będzie uszkadzało struktury wewnątrzstawowe. W przypadku rozległych uszkodzeń więzadeł stabilizujących rzepkę, najczęściej wykonuje się operację rekonstrukcyjną.


Rekonwalescencja pourazowa

Największe szanse na całkowite wyleczenie mają osoby, które doznały zwichnięcia tylko raz i nie występują u nich żadne inne anomalie w budowie kolana. Rokowania na powrót do całkowitej sprawności pogarszają się wraz z kolejnymi zwichnięciami, które najczęściej wymagają ingerencji chirurgicznej.

Czas trwania leczenia ściśle wiąże się ze skalą urazu. Unieruchomienie na czas autoregeneracji trwa zazwyczaj do 6 tyg. Natomiast rehabilitacja, wspomagana leczeniem farmakologicznym, może zająć do pół roku. Po tym czasie pacjent powinien wrócić do zdrowia i odzyskać w pełni sprawność. W większości przypadków powrót do aktywności sportowych jest możliwy.