Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (ACL) należy do najczęstszych urazów kolana. Ten rodzaj kontuzji dotyczy zazwyczaj osób uprawiających sport, który wymaga nagłych obrotów czy zmiany kierunku ruchu. Można tutaj wymienić np. piłkę nożną i ręczną, koszykówkę, narciarstwo czy tenis. Więzadła krzyżowe są głównymi stabilizatorami kolan, dlatego jakikolwiek ich uraz powinien być wcześnie zdiagnozowany oraz prawidłowo leczony.


Więzadło krzyżowe przednie – anatomia i funkcje

ACL to więzadło krzyżowe przednie stawu kolanowego. Jego przyczep początkowy znajduje się w obrębie kłykcia bocznego kości udowej, a kończy się na plateau kości piszczelowej.

Więzadło krzyżowe przednie budują dwa pęczki:
  • przednio-przyśrodkowy – napina się najbardziej przy ugiętym kolanie. Jest dużo częściej narażone na uraz,
  • tylno-boczny – najbardziej napięty w wyproście.
ACL w bardzo dużym stopniu odpowiada za stabilność i prawidłowe funkcjonowanie stawu kolanowego. Do najważniejszych funkcji tego więzadła należą:
  • zapobieganie wysuwaniu się goleni do przodu względem kości udowej,
  • stabilizowanie kolana w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej,
  • zapewnianie warunków do prawidłowego funkcjonowania łąkotek i chrząstek,
  • ograniczanie rotacji goleni,
  • łączenie kości piszczelowej i udowej.


Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – przyczyny i rodzaje

W większości przypadków za uszkodzenie ACL odpowiada uraz skrętny – skręcenie kolana do wewnątrz przy lekko ugiętej nodze. Do innych mechanizmów, które mogą okazać się przyczyną, zaliczamy m.in.:
  • szybką zmianę kierunku biegu,
  • mocny przeprost kolana,
  • nieprawidłowe lądowanie na powierzchnię po wyskoku,
  • nagłe zwolnienie w trakcie szybkiego biegu,
  • silne rotacje kolana,
  • bezpośredni kontakt lub uderzenie z czymś twardym.
Wyróżniamy 3 rodzaje uszkodzenia ACL:
  • I stopień – dochodzi do lekkiego uszkodzenia. Więzadło zostało naciągnięte, lecz zapewnia nadal stabilność stawu kolanowego,
  • II stopień – więzadło jest tak naciągnięte, że staje się luźne i częściowo niewydolne. Stabilność jest osłabiona.
  • III stopień – doszło do całkowitego zerwania, co powoduje niestabilność kolana oraz duże ryzyko dalszych urazów i zmian zwyrodnieniowych.

Zerwanie ACL może występować jako uraz izolowany, lecz również czasami współistniejący z innymi uszkodzeniami, takimi jak uraz łąkotki, chrząstki stawowej lub więzadła pobocznego przyśrodkowego (MCL).


Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – objawy

Po urazie najczęściej występuje uczucie zerwania z towarzyszącym trzaskiem i pęknięciem oraz rwący ból w stawie kolanowym. W dalszej kolejności występuje również m.in.:
  • obrzęk, który pojawia się od 6 do 24 h po urazie,
  • zmniejszenie zakresu ruchu stawu (szczególnie wyprostu),
  • uczucie niestabilności i “uciekania” kolana,
  • nadwrażliwość uciskowa,
  • trudność w obciążaniu kontuzjowanej kończyny.
Do lekarza należy się zgłosić, gdy odczuwalne są początkowe objawy, takie jak silny ból oraz poczucie braku kontroli nad kolanem. Jesteśmy wtedy w stanie uniknąć znacznego pogłębienia się problemu.


Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – diagnozowanie i leczenie

Diagnostyka uszkodzenia więzadła krzyżowego ACL obejmuje wywiad lekarski oraz podstawowe badania, takie jak USG i rezonans magnetyczny. W celu potwierdzenia urazu wykonuje się również testy funkcjonalne, np. szuflady przedniej czy Lachmanna.

W przypadku tylko częściowego uszkodzenia więzadła i stabilności kolana, ortopeda zaleci leczenie zachowawcze. Obejmuje ono najczęściej intensywną rehabilitację, która skupia się na przywróceniu wytrzymałości kolana poprzez wzmocnienie jego zastępczych stabilizatorów, czyli np. torebki stawowej i mięśni.Jeśli mamy do czynienia z II i III stopniem uszkodzenia, którym towarzyszy niestabilność stawu kolanowego, zalecane jest leczenie operacyjne. Przeprowadza się wówczas artroskopową rekonstrukcję więzadła, która polega na odtworzeniu uszkodzonego elementu przy użyciu tkanki własnej pacjenta (ścięgien własnych) lub sztucznego implantu.
Rekonwalescencja po zabiegu trwa od 6 do 8 miesięcy. W początkowym okresie po operacji zaleca się przede wszystkim odpoczynek i schładzanie stawu. Przez pierwsze 2 tygodnie powinno używać się ortezy i kul, aby nie narażać się na intensywny ruch, który może spowodować obrzęk lub krwawienie. W dalszym okresie wdraża się rehabilitację.


Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – zapobieganie

Jeśli chcesz zapobiec tej kontuzji, zastosuj odpowiednią profilaktykę, która znacznie zminimalizuje ryzyko jej wystąpienia. Warto zatem:
  • regularnie wzmacniać mięśnie uda,
  • dokładnie rozgrzewać ciało przed wysiłkiem,
  • ćwiczyć propriocepcję, czyli głęboką stabilizację
  • zachować właściwą masę ciała,
  • stosować się do pourazowej profilaktyki,
  • rozsądnie planować trening i dostosować go do swoich możliwości.