Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekłe i postępujące schorzenie, diagnozowane najczęściej u kobiet po 40. roku życia. Polega ona na nieprawidłowej i nadmiernej aktywności układu odpornościowego, który zaczyna produkować przeciwciała niszczące własny organizm. Celem RZS stają się tkanki, w szczególności stawy rąk, stóp, a także kolan. Nieleczony RZS prowadzi do destrukcji stawów (wtórna choroba zwyrodnieniowa) której efektem jest ciężka niesprawność czyli kalectwo.


Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny i rodzaje

Nie ma jednoznacznej przyczyny powstania RZS. Uznaje się jednak, że czynniki genetyczne i zakażenie bakteryjne lub wirusowe w największym stopniu wpływają na rozwój tego schorzenia. Do innych elementów ryzyka zaliczane są również:
  • palenie papierosów,
  • nadwaga,
  • niedobór witaminy D,
  • stres,
  • zaburzenia immunologiczne.
RZS występuje 3 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Wiąże się to ze zmianami hormonalnymi w okresie ciąży, karmienia czy menopauzy. Choroba zaczyna się zazwyczaj po 40. roku życia. Może znacząco przyczynić się do rozwoju miażdżycy, chorób serca i osteoporozy. Stan zapalny rozpoczyna się w błonie maziowej. Prowadzi on do destrukcji i zniekształcenia chrząstki stawowej i samych stawów oraz ich zesztywnienia. Torebka stawowa, ścięgna oraz więzadła również ulegają osłabieniu i rozciągnięciu.
Wyróżniamy cztery główne okresy RZS, w zależności od stopnia zniszczenia zajętych stawów:
  • wczesny – występuje zapalenie błony maziowej, dochodzi wówczas do osteoporozy okołostawowej,
  • umiarkowany – pojawiają się takie objawy, jak np. zwężenie szpary stawowej, stany zapalne pochewek ścięgnistych mięśni,
  • zaawansowany – dochodzi do zaniku mięśni oraz zniekształcenia stawu,
  • końcowy – zauważalne jest włókniste i kostne zrośnięcie stawu.


Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy

RZS postępuje powoli i początkowo nie daje charakterystycznych objawów. Zapaleniem objęte są te same stawy (zazwyczaj stóp i dłoni, a potem kolanowe, łokciowe, biodrowe i ramienne) po obu stronach ciała. Zaczyna się od dolegliwości ogólnych, wśród których możemy wymienić:
  • osłabienie i zmęczenie,
  • niewielki spadek masy ciała,
  • ból mięśni,
  • stany podgorączkowe,
  • zmniejszenie apetytu.
Wraz z rozwojem choroby, symptomy te zmniejszają swoje natężenie na rzecz dolegliwości stawowych, do których należą m.in.:
  • sztywność i symetryczny ból stawów – najbardziej dokuczliwy po obudzeniu się,
  • wrażliwość na ucisk,
  • obrzęki i ocieplenie okolic chorych stawów,
  • zmiany w więzadłach i ścięgnach,
  • zmniejszenie ruchomości stawu – trudność w wykonaniu ruchu w pełnym zakresie,
  • zniekształcenie struktur objętych zapaleniem.
Z upływem czasu pojawiają się również pozastawowe objawy, czyli te dotyczące innych narządów, np. układu sercowo-naczyniowego, oddechowego, nerwowego czy szkieletowego. Można tu wymienić np. guzki reumatoidalne i miażdżycę.Do lekarza należy się zgłosić, gdy odczuwalne są początkowe dolegliwości stawowe. Możliwe jest wtedy uniknięcie znacznego pogłębienia się problemu.


Reumatoidalne zapalenie stawów – diagnozowanie i leczenie

Diagnostyka RZS obejmuje wywiad lekarski oraz badania:
  • laboratoryjne – test genetyczny, który umożliwi wykrycie antygenu HLA-B27,
  • mikrobiologiczne – stwierdzą, czy dana osoba była zarażona patogenem,
  • płynu stawowego,
  • obrazowe – RTG, rezonans magnetyczny.

Leczenie w początkowej fazie schorzenia obejmuje stosowanie leków przeciwzapalnych. Bardzo ważna jest również fizjoterapia – ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni i poprawiające elastyczność stawów.

Duża część osób chorych na RZS wymaga jednak leczenia operacyjnego, na skutek dużego zniszczenia stawu, przeważnie kolanowego. W tym przypadku specjalista zaleci artroskopię. Jest to małoinwazyjny zabieg chirurgiczny, którego celem jest zaopatrzenie uszkodzonej powierzchni stawowej. W sytuacji zaawansowanych zmian zalecane jest założenie endoprotezy.


Reumatoidalne zapalenie stawów – zapobieganie

Nie można zapobiec RZS, dlatego ważne jest jego wczesne wykrycie oraz właściwe leczenie. Jeśli zastosuje się odpowiednią profilaktykę, możliwe jest znaczne zminimalizowanie ryzyka nawrotu silnych objawów. Warto zatem:
  • zachować odpowiednią masę ciała,
  • przestrzegać diety, w której szczególnie istotne są produkty bogate w witaminę D oraz wapń,
  • dbać o regularną aktywność fizyczną,
  • używać zaopatrzenia ortopedycznego,
  • nauczyć się radzić sobie ze stresem.